به لیمو

خصوصیات گیاهشناسی:

به لیمو درختچه ای است پایا، خزان کننده ، با ارتفاع 5/0 تا 2 متر . از مشخصه های این خانواده و این گیاه میتوان به ساقه های 4 گوش ،میوه سفت و پرچمهای 4 تایی که 2 به 2 بوده یعنی (دی دینامند)اشاره نحوه ، برگهای این گیاه ساده و فراهم و خشن بصورت مجتمع 2 تا 4 برگ بوده. گلهای کوچک که از خارج سفید و از داخل آبی مایل به بنفش است، گل آذین در منابع خوشه ای ، گرزن و حتی سنبله ذکر شده است. این خانواده با خانواده ی روناس و نعناغ شباهتهایی دارد.جنس Lippia دارای 220 گونه میباشد.. البته در برخی منابع گونه های این جنس را 100 گونه معرفی کرده اند.

منشا و خاستگاه:

به لیمو بومی آمریکای جنوبی: شیلی، پرو و آرژانتین میباشد و اولین بار توسط اسپانیایی ها در سال 1784 میلادی از آمریکای جنوبی به اروپا آورده شد. این گیاه به نام پزشک گیاه شناسی بنام lippi که در حبشه به قتل رسید، نامگذاری شده است و citriodora به معنای شبه لیمو به خاطر بویش که شبیه لیمو است، نام نهادند

اکولوژی:

به لیمو گیاهی است مقاوم به سرما تا (5-) درجه سانتیگراد که گاها تا (16-) درجه سانتیگراد را در سمنان و کرج توانسته است تحمل کند). به آب و هوای ملایم و آفتابی و مصون از بادهای شدید نیاز دارد. در خاکهایی با بافت متناسب و عمیق و نیز در خاکهایی با زهکشی خوب، خشک و فقیر رشد میکند. اسیدیته مورد نیاز حدود 7 است. زمان گلدهی از جولای تا آگوست یعنی از مرداد تا شهریور میباشد. در یخبندان پرطاقت است. در ایران آنرا میتوان در جنوب فارس، شمال هرمزگان، جنوب غربی استان مرکزی، شمال خراسان، جنوب مازندران، مرکز گلستان و شرق گلستان کشت دارد.

تکثیر:

جنسی: این گیاه به علت عدم جوانه زنی بذور، با بذر تکثیر نمیشود.

غیر جنسی: تکثیر غیر جنسی از طریق قلمه، خوابانیدن و پاجوش است. قلمه گیری یا خوابانیدن را میتوان از بعد از بهار در خزانه یا در صورت شرایط مساعد هوا در فضای آزاد انجام داد. البته قلمه گیری در اواخر پاییز توصیه شده که زمان مناسبی است و کاهش هزینه را در بر دارد، زیرا با یک پوشش پلاستیکی بستر قلمه گیری ابتدایی میتوان گیاه را تکثیر کرده و برای اول بهار به رشد مطلوب برسانیم. قلمه بعد از 3 تا 4 ماه از زمان قلمه گیری آماده انتقال به زمین اصلی است. زمان کاشت در زمین اصلی بعد از خطر یخبندان بهاره است که باید توجه داشت به لیمو به انتقال بسیار حساس است و بهتر است بعد از گلدانی کردن و یا داشتن امکانات بعد از یکسال از قلمه گیری آنها را به زمین اصلی منتقل کنیم. تعداد قلمه های مورد نیاز با توجه به فواصل کشت که اشاره خواهد شد، بین 17000 تا 62500 قلمه میباشد

کاشت:

به لیمو به عنوان یک گیاه دارویی- معطر و زینتی کشت میشود. نیاز اصلی غذایی 200-150 کیلوگرم کود ازته، 300-250 کیلوگرم کود فسفر و 100-80 کیلوگرم در هکتار کود پتاس میباشد که کودها را قبل از کشت به خاک افزوده و شخم میزنیم. فواصل کشت در اسلونی با بهترین مواد موثره cm 40*40 توجیه شده است که در هر 100 متر مربع میتوان 8/11 کیلوگرم برگ خشک و 3/119 میلی لیتر اسانس به دست آورد که با این فواصل حدود 62500 قلمه نیاز میباشد. اما در کشت مکانیزه و استفاده از حداقل ادوات کشاورزی و تحقیقات دیگر فواصل کشت 120-50*80-40 در نظر گرفته اند که قلمه مورد نیاز حدود 17000 تا 31500 قلمه است. سیستم آبیاری را بصورت فارو، قطره نیمه متحرک انجام داد.

داشت:

نیاز آبی گیاه با توجه به فاکتورهای نیاز آبی بین 5-10 روز اعلام کرده اند. به لیمو به غرقابی شدن نسبتا حساس ا ست. بیماری خاصی برایش گزارش نشده است ولی دوآفت کنه هنگام نگهداری در گلخانه گزارش شده است. در پاییز بعد از برگ ریزان بهتر است گیاه از 10 تا 15 سانتی متر طوقه، هرس شود. در زمستانهای سرد برای جلوگیری از سرما زدن ریشه و گیاه بایستی روی اندام گیاهی را با برگ و کاه و کلش کاملا بپوشانیم.اگر گیاه دچار سرمازدگی شد، با آبیاری و کوددهی مناسب و به موقع میتوان امیدوار به جوانه زنی تاخیری گیاه بود.

برداشت:

برداشت به لیمو را در سال میتوان 2 تا 3 بار انجام داد. در ماههای خرداد، مرداد و مهر که تعداد دفعات برداشت با توجه به شرایط تغییر میکند. بیشترین مواد معطر گیاه در زمان گلدهی است و برداشت از برگهای بالایی بهتر است صورت گیرد. برگها را باید در هوای آفتابی که بیشترین اسانس و عدم وجود شبنم است، برداشت نمود. برگها در هنگام جمع آوری نباید پاره شود. برگها را برای نگهداری در انبار بایستی حداکثر در دمای 35 درجه سانتیگراد خشک کرد. در هر 100 گرم برگ خشک از 81/0 تا 19/1 میلی متر اسانس بدست آمده بود. عملکرد برگ خشک در هکتار برابر 1200 کیلوگرم است. به علت هرس کلی گیاه، میتوان به خوبی گیاه را تا 8 و 9 سالگی برداشت اقتصادی نمود، البته تحقیقی در دست نیست. از هر 100 کیلوگرم برگ خشک به مقدار معادل 510 گرم اسانس بدست می آید.